ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΓΑΜΟΣ

Την νύφη υποδέχεται πρώτη η πεθερά. Σκύβει η νύφη και προσκυνά τρεις φορές στα πόδια της πεθεράς της. Η πεθερά σκεπασμένη με μια κόκκινη μαντίλα στο κεφάλι της δίνει να κρατήσει στην αγκαλιά της ένα μικρό παιδί , αγόρι ή κορίτσι με πολλές ευχές. Ακολουθούν τα κεράσματα και οι ευχές.


• Μετά το Γάμο( ΣΕΡΡΕΣ)

Μετά την τέλεση του μυστηρίου όλοι οι προσκεκλημένοι συνοδεύουν το ζεύγος των νεόνυμφων στο σπίτι του γαμπρού. Στην είσοδο του σπιτιού είναι τοποθετημένο ένα υνί. Πάνω σ' αυτό πρέπει να πατήσουν οι νεόνυμφοι. Τούτο συμβολίζει την υγεία και την καρποφορία.

• Νύφη

Η νύφη , που προηγουμένως έχει χαιρετήσει τους δικούς της , όταν εξέρχεται του σπιτιού της σταματά στην έξοδο ή στο κεφαλόσκαλο . Εκεί έχουν τοποθετήσει ένα ποτηράκι γεμάτο κρασί το κλωτσά με το δεξί της πόδι. Θεωρείται γούρι για το ζευγάρι αν σπάσει το ποτήρι .

• Γαμπρός

Όταν ο γαμπρός και ο κουμπάρος μεταβαίνουν στο σπίτι της νύφης για να την συνοδεύσουν στην εκκλησία κλείνουν την πόρτα του δωματίου και δεν ανοίγουν αν δεν την ακριβοπληρώσουν. Όταν ανοίξει η πόρτα ο γαμπρός στέκεται δίπλα στην νύφη. Ένα μικρό παιδί κρατώντας ένα μαντήλι ανδρικό το περιφέρει γύρω στο λαιμό του γαμπρού και λέγει τρεις φορές "Μια παντρειά και στεριωμένη". Τελειώνοντας προσφέρει στο γαμπρό ένα ποτηράκι κρασί. Το πίνει και βάζει το άδειο ποτήρι στην τσέπη του.

• Παπούτσια νύφης

Τα παπούτσια της νύφης θα τα φορέσει στα πόδια της ένα μικρό παιδί , στο οποίο η νύφη θα δώσει μικρό φιλοδώρημα.

• Νυφικά στην

Μετά την προίκα ο ίδιος ο κουμπάρος μαζί με συντροφιά πηγαίνουν τα νυφικά στη νύφη. Αυτά είναι τοποθετημένα σ' ένα μεγάλο ταψί και προπορεύονται της πομπής.

• Δόσιμο προίκας

Για να πάρουν την προίκα από το σπίτι της νύφης πρέπει να δώσουν χρηματικά δώρα στις κοπέλες που βοηθήσουν στην ετοιμασία της . Το πρώτο πράγμα από την προίκα πρέπει να το προσφέρει η μητέρα της νύφης και οπωσδήποτε να είναι ένα χάλκινο οικιακό σκεύος.

• Κουμπάρος

Λίγες ημέρες προ του γάμου γίνεται το κάλεσμα του κουμπάρου από τον γαμπρό. Δύο η τρεις πλησιέστεροι συγγενείς του γαμπρού με διάφορα δώρα (γλυκά , κουφέτα, κρασί , φρούτα) σταλμένοι από τον γαμπρό επισκέπτονται τον κουμπάρο και του καθορίζουν την ημερομηνία κατά την οποία θα ανταλλάξει τα στέφανα. Την παραμονή του γάμου ο κουμπάρος πρέπει να βοηθήσει στην μεταφορά της προίκας από το σπίτι της νύφης στο σπίτι του γαμπρού . Αρκετοί νέοι και νέες, συγγενείς της νύφης και του κουμπάρου κουβαλούν στα χέρια την προίκα και τα έπιπλα και την επιδεικνύουν κατά κάποιο τρόπο.

• Προίκα

Φίλες της νύφης πλένουν , σιδερώνουν , ράβουν και φροντίζουν να παρουσιάσουν όσο γίνεται καλύτερα την προίκα. Τα παπλώματα πρέπει να τα σεντονιάσουν τρεις νεαρές πρωτοστέφαντες . Έπειτα σ' ένα δωμάτιο εκθέτουν την προίκα και καλούν πολλές γυναίκες συγγενών , φίλων ως και γειτόνισσες για να την ιδούν.

• Προξενιό

Ο γαμπρός στέλνει τον προξενητή στο σπίτι της κοπέλας που εξέλεξε για σύντροφο της ζωής του . Ακολουθούν συζητήσεις και διαπραγματεύσεις , κανονίζεται το ζήτημα της προίκας και εφ' όσον τακτοποιηθούν όλες οι συμφωνίες καθορίζεται η ημερομηνία των αρραβώνων. Την ημέρα που λήγουν οι συμφωνίες του συνοικεσίου η νύφη δίνει ένα φόρεμα της να το φυλάξουν στο σπίτι του γαμπρού. Παίρνοντας ο γαμπρός το φόρεμα της νύφης στο σπίτι του καλεί τους νέους της παρέας του και γλεντούν ως το πρωί

ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ



Ο παραδοσιακός κρητικός γάμος αποτελεί μια ιδιαίτερη και ξεχωριστή εκδήλωση με πλούσιο φαγητό και γλέντι.



Στην Κρήτη οι νέοι και οι νέες τις περισσότερες φορές παντρεύονταν από αγάπη. Εάν όμως για οποιοδήποτε λόγο οι γονείς δε συμφωνούσαν, οι δύο νέοι «κλέβονταν» και έφευγαν για άγνωστο μέρος μέχρι οι γονείς αναγκαστικά να συμφωνήσουν και να επιτρέψουν το γάμο. Μέχρι και τα μέσα του 20 ου αιώνα ήταν σύνηθες το φαινόμενο, ιδιαίτερα σε χωριά, ο γαμπρός να κλέβει τη νύφη. Συνήθως αντίθετοι με το γάμο ήταν οι γονείς της νύφης καθώς τα κορίτσια είχαν πολλούς περιορισμούς και κάθε πατέρας πίστευε ότι αυτός έπρεπε να επιλέξει το μελλοντικό σύζυγο της κόρης του. Οι λόγοι για τους οποίους οι γονείς της νύφης, και κυρίως ο πατέρας, δεν ενέκρινε αυτόν που επέλεξε η κόρη του ήταν πολλοί (η νύφη μπορεί να ήταν μικρή σε ηλικία, ο πατέρας να ήθελε άλλον νέο για γαμπρό του, να υπήρχαν διαφορές ανάμεσα στις δυο οικογένειες ακόμα και πολιτικές κάποιες φορές ή και απλή αντίδραση από την οικογένεια της νύφης επειδή η κόρη τους τόλμησε να επιλέξει μόνη της το σύζυγο της πράγμα που ήταν αντίθετο με τους ηθικούς κανόνες της εποχής θίγοντας έτσι την τιμή και την αξιοπρέπεια της οικογένειας).



Βέβαια υπήρχαν και οι λιγότερο τολμηροί που δεν τολμούσαν να αναζητήσουν το έτερο ήμισυ τους μόνοι και προτιμούσαν τη διαδικασία του «προξενιού». Στο «προξενιό» μεσολαβούσε κάποιος τρίτος που γνώριζε την οικογένεια της νύφης ή του γαμπρού και φρόντιζε να τους φέρει σε επαφή για να γνωριστούν. Ο προξενητής έπρεπε να ήταν μεγάλος σε ηλικία και αξιοσέβαστος άνθρωπος.



Είτε επρόκειτο για «κλέψιμο» είτε για προξενιό και αφού ο πατέρας συμφωνούσε ακολουθούσε ο αρραβώνας ή λογόστεμμα. Οι δύο οικογένειες με την παρουσία παπά αντάλλασσαν τα δακτυλίδια και συνέτασσαν το προικοχάρτι δηλαδή το προικοσύμφωνο που όριζε τί προίκα θα έπαιρνε η νύφη από την οικογένεια της. Αν οι δύο νέοι παντρεύονταν από έρωτα ή είχαν κλεφτεί ο γαμπρός δεν πρόβαλε καμία αξίωση στον πεθερό του (έπαιρνε ό,τι του έδινε αυτός). Αν επρόκειτο για προξενιό ήταν απαραίτητη στον αρραβώνα η παρουσία του προξενητή. Το λογόστεμμα γινόταν στο σπίτι της νύφης σε στενό οικογενειακό κύκλο. Τότε οριζόταν και η ημερομηνία του γάμου. Γάμοι γίνονταν τις Κυριακές ή άλλες γιορτινές μέρες , όχι όμως Τρίτη, Τετάρτη ή το μήνα Μάιο.



Πριν το γάμο το ζευγάρι έπρεπε να επιλέξει τον κουμπάρο. Κουμπάρος συνήθως ήταν αυτός που τους είχε βαφτίσει ή κάποιος καλός φίλος του γαμπρού ή της νύφης. Οι συμπέθεροι φρόντιζαν να βρουν τα μουσικά συγκροτήματα αλλά και το χώρο που θα γινόταν το τραπέζι. Ήταν υπεύθυνοι και για το «κάλεσμα», όριζαν δηλαδή έναν «καλεστή» που θα προσκαλούσε συγγενείς και φίλους στο γάμο.



Συγγενείς και φίλοι μέχρι τη μέρα του μυστηρίου έστελναν τα «κανίσκια», δώρα δηλαδή στο νέο ζευγάρι, που ήταν ένα καλάθι με λάδι, κρασί, τυρί και πατάτες. Στη νύφη και το γαμπρό έδιναν επίσης και χρήματα μέσα σε φακέλους, τα λεγόμενα «χαρίσματα» ή είδη σπιτιού προκειμένου να ξεκινήσουν το νέο τους σπιτικό. Οι γονείς έδιναν στους καλεσμένους τους μια κουλούρα με ιδιαίτερο στολισμό, φτιαγμένη ειδικά για τη συγκεκριμένη περίσταση ή ξεροτήγανα, ένα παραδοσιακό γλύκισμα (σπιτικές δίπλες με μέλι). Την παραμονή του γάμου μεταφέρονταν και τα προικιά της νύφης στο νέο της σπίτι. Τα προικιά περιλάμβαναν υφαντά, σεντόνια, κεντήματα και είδη οικιακής χρήσης. Η μεταφορά τους γινόταν με άλογα ή άμαξες από τους λεγόμενους προικαδόρους υπό τη συνοδεία λύρας, τραγουδιών και πυροβολισμών. Αφού οι προικαδόροι μετέφεραν τα προικιά, τους πρόσφεραν το παραδοσιακό κέρασμα, αμύγδαλα, καρύδια, ξεροτήγανα και τσικουδιά.



Αφού έφταναν στο νέο σπίτι του ζευγαριού όλα τα δώρα και τα προικιά η νύφη τα άπλωνε για να περάσουν όλοι οι χωριανοί και να τα δουν. Με τη βοήθεια των φίλων της στόλιζε το νυφικό κρεβάτι. Το κατωσέντονο έπρεπε να είναι λευκό για να δείξει την επόμενη μέρα την απώλεια της αγνότητας της.



Οι φίλες της νύφης και οι φίλοι του γαμπρού τους βοηθούσαν να ντυθούν πριν ξεκινήσουν για την εκκλησία. Αν η νύφη ήταν από άλλο χωριό γινόταν το λεγόμενο «ψίκι», δηλαδή μια ομάδα νέων έφευγε από το σπίτι του γαμπρού και πήγαινε να πάρει τη νύφη και να την πάει στην εκκλησία. Οι νέοι συναγωνίζονταν ποιος θα φτάσει πρώτος. Ο πρώτος έπαιρνε από την ίδια τη νύφη μια κουλούρα και κατόπιν πήγαινε μπροστά συνοδεύοντας την στην εκκλησία.



Αν η νύφη ήταν από το ίδιο χωριό με το γαμπρό, ο γαμπρός με τον κουμπάρο και τους καλεσμένους πήγαιναν στο σπίτι της νύφης με τραγούδια και ντουφεκιές για να την πάρουν. Όταν έφταναν στο σπίτι μια γυναίκα τραγουδούσε μια μαντινάδα που παρακινούσε τη νύφη να ανοίξει την πόρτα της. Κατόπιν όλοι μαζί κατευθύνονταν στην εκκλησία. Κατά τη διάρκεια της τελετής η νύφη δεν πατούσε το πόδι του γαμπρού όταν ο παπάς έλεγε το «η δε γυνή να φοβείται τον άνδρα» γιατί ο γαμπρός μπορούσε να «σχολάσει» το γάμο.



Μετά το τέλος του μυστηρίου το ζευγάρι κατευθυνόταν με τους καλεσμένους του στο σπίτι του γαμπρού. Εκεί τους περίμενε η μητέρα του που έδινε στη νύφη να φάει μέλι με καρύδια και χάραζε στην πόρτα ένα σταυρό. Η νύφη έχυνε μέλι στην είσοδο για να είναι ο γάμος γλυκός κι έσπαγε ένα ρόδι για να είναι ο γάμος καρπερός.



Αμέσως μετά ξεκινούσε το γλέντι με τραγούδια, χορό και πολύ φαγητό που κρατούσε μέχρι το πρωί. Το ζευγάρι άρχιζε πρώτο το τραγούδι. Την επόμενη μέρα και μόλις ξυπνούσε το ζευγάρι, έδειχνε το σεντόνι. Τότε ακολουθούσε νέο γλέντι , ο αντίγαμος.



Σήμερα τα περισσότερα παραδοσιακά έθιμα του κρητικού γάμου έχουν εκλείψει αν και κάποια από αυτά συνεχίζουν να τηρούνται.



Μπορεί πολλά από τα παραδοσιακά έθιμα του γάμου να μην τηρούνται, αλλά αξίζει να παρευρεθείτε σ’ ένα κρητικό γαμήλιο γλέντι όπως αυτό γίνεται σήμερα. Πολλοί καλεσμένοι, παραδοσιακή μουσική αλλά και μοντέρνα, πολύς χορός, πλούσιο τραπέζι με κρητικά παραδοσιακά φαγητά (ξεροτήγανα, ντάκος, γαμοπίλαφο, τσιγαριαστό κρέας, κρεατόπιτες, καλιτσούνια και γραβιέρα με μέλι, τσικουδιά, ντόπιο κρασί) και ξεφάντωμα μέχρι το πρωί.







Από τα πιο διαδεδομένα έθιμα του Πηλίου που κρατά μέχρι σήμερα είναι ο "πηλιορείτικος γάμος". Ξεκινά την Τετάρτη με τα "αλευρώματα" της νύφης και του γαμπρού. Την Πέμπτη ζυμώνεται το γαμήλιο ψωμί. Την Παρασκευή γίνεται η μεταφορά της προίκας της νύφης στο σπίτι του νέου ζευγαριού. Η προίκα στείνεται στην αυλή και με συνοδία μουσικής χορεύουν γύρω της οι συγγενείς, ρίχνοντας χρήματα. Στη συνέχεια φορτώνεται σε άλογα για το νέο σπιτικό. Το Σάββατο βράδυ γίνονται τα "Σταυρόδειπνα". Είναι το τελευταίο γλέντι που κάνουν η νύφη και ο γαμπρός στα πατρικά τους σπίτια. Και την Κυριακή έχουμε την τελετή και το γλέντι που ακολουθεί στην πλατεία του χωριού.

Στην όλη διαδικασία του γάμου βοηθούν κάποιοι ανύπαντροι νέοι, που λέγονται "μπράτιμοι" και φορούν ένα μαντήλι στους ώμους.



Την πρώτη του Μάη λάμβανε χώρα το έθιμο των "Μάηδων". Συνηθιζόταν νέοι με παραδοσιακές στολές και λουλούδια στα μαλλιά να υποδέχονται το Μάη χορεύοντας μαζί με όλο το χωριό.





Ζάλιος Χρήστος, «Οι χοροί και τα τραγούδια του μακεδονικού γάμου στα χωριά της Νάουσας στις αρχές του 20ου αιώνα», περιοδικό Παράδοση τέχνη και χορός, τ.86, σελ. 23-24, Μάρτιος-Απρίλιος 2006.



Στις αρχές του 20ου αιώνα, πριν τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 και την έλευση των ποντίων, στα χωριά<!--[if !supportFootnotes]-->[1]<!--[endif]--> του κάμπου της Νάουσας, οι ντόπιοι κάτοικοι διατηρούσαν πολύ ζωντανά τα δικά τους ήθη και έθιμα. Στην παρουσίαση αυτή θα ασχοληθώ περιληπτικά με τα έθιμα του γάμου, τους χορούς και τα τραγούδια τους.



Ο γάμος στα χωριά της Νάουσας είχε πολλές προετοιμασίες και ξεκινούσε μία βδομάδα πριν από τη στέψη του ζευγαριού. Την πρώτη Κυριακή έφτιαχναν το προζύμι, για να ζυμώσουν τη Δευτέρα τα κουλουράκια (κουλάτσε). Στο αλεύρι της προζύμης έριχναν μέσα λεφτά (κέρματα) και έβαζαν μερικά παιδιά να τα πάρουν με το στόμα μέσα από το αλεύρι. Κατά την προσπάθειά τους, οι μεγαλύτεροι που ήταν γύρω-γύρω, τους βουτούσαν τα κεφάλια μέσα στο αλεύρι. Με το διασκεδαστικό αυτό έθιμο ξεκινούσαν οι ετοιμασίες του γάμου.

Την Τετάρτη στο σπίτι του γαμπρού ζυμώνανε δύο κουλούρια, ένα για τον κουμπάρο και ένα για τη νύφη και καλούσαν τον κουμπάρο με τη συνοδεία μουσικών οργάνων. Το απόγευμα της Παρασκευής οι φίλοι του γαμπρού με ρακί και κρασί και με την συνοδεία οργάνων καλούσαν όλο το χωριό στο γάμο. Το Σάββατο ζυμώνανε κι έψηναν στους φούρνους ψωμιά. Οι άντρες έσφαζαν 5 με 10 πρόβατα ανάλογα με τους καλεσμένους και κατά το μεσημέρι ετοίμαζαν μεγάλα καζάνια για να μαγειρέψουν το βράδυ.

Πριν βασιλέψει ο ήλιος έφταναν οι οργανοπαίχτες που έπαιζαν μόνο στο σπίτι του γαμπρού. Συνήθως ήταν μια ζυγιά από ζουρνάδες και νταούλι ή χάλκινα από τη Νάουσα ή την Έδεσσα, εάν οι οικογένειες του ζευγαριού ήταν ευκατάστατες. Ένα τραπέζι με μεζέδες και γλυκά, ήταν προορισμένο για τους οργανοπαίχτες οι οποίοι πριν καθίσουν στο τραπέζι τους, έπαιζαν διαδοχικά τρεις χορούς. Ο πρώτος χορός άρχιζε με ένα μικρό αγόρι (όχι ορφανό) που κρατούσε ένα μπουκάλι κρασί στο οποίο είχε δεμένο ένα ασημικό με κόκκινη κλωστή και λουλούδια γύρω από το στόμιο. Το παιδί χορεύοντας ράντιζε με το κρασί το έδαφος.

Ορισμένα από τα τραγούδια που έλεγαν κατά τη διάρκεια του γάμου στην τοπική διάλεκτο (σε ελεύθερη απόδοση) είναι: «Άϊντε και θα πάμε σε καινούργιο χωριό, Φύγε - φύγε να φύγουμε, Σήκω Στάνω σήκω κόρη μου, Σταγόνα, σταγόνα, Στον ύπνο μου ήρθε ένα κορίτσι, Τα μαλλιά της Δήμητρας, Μην πας Σουλτάνα, Όμορφη Μπουγιάννα, Οι κόκορες λαλούν, Εφτά χρόνια μάνα, Άπλωνε η Μαρία όμορφο ύφασμα, Τρία χρόνια αγαπιόμαστε, Ποιος χτυπά αγαπημένη μάνα την πόρτα μας».

Κατά τις 9-10 το βράδυ του Σαββάτου που ήταν συγκεντρωμένοι οι περισσότεροι χωριανοί και γλεντούσαν, πήγαιναν όλοι οι φίλοι του γαμπρού (πουμπράτιμε) για να πάρουν τον κουμπάρο. Οι φίλοι του γαμπρού πήγαιναν στου κουμπάρου με τα όργανα, τραγουδώντας και χορεύοντας, με ρακί, μεζέδες και σταφίδες. Εκεί ο κουμπάρος κερνούσε όλους τους καλεστάδες και αφού χόρευαν μερικούς χορούς ή τραγουδούσαν επιτραπέζιους σκοπούς, πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού. Στο σπίτι του ο γαμπρός, ο πατέρας του, η μητέρα του, καθώς και όλο του το σόι, καλωσόριζαν τον κουμπάρο φιλώντας του το χέρι άσχετα αν ήταν μικρότερός τους και του έκαναν το τραπέζι.

Την Κυριακή το πρωί στο σπίτι του γαμπρού αρχίζει το γνωστό έθιμο του ξυρίσματος του γαμπρού. Τα όργανα παίζουν την Γκουβάνα (λυπητερό σκοπό) και ο κόσμος που βρίσκεται εκεί συγγενείς και φίλοι κάνουν δώρα στο γαμπρό. Τα μπρατίμια, μαζί με τον γαμπρό άνοιγαν τον χορό και στη συνέχεια χόρευε η οικογένειά του, γονείς, αδέρφια και όλοι οι συγγενείς। Στο μεταξύ τα μπρατίμια, ετοιμάζουν 2 άσπρα άλογα, στο ένα από αυτά που θα ανεβεί η νύφη, στρώνουν άσπρα σεντόνια και τοποθετούν κι ένα λευκό μαξιλάρι.





Γάμος στο Αγγελοχώρι της Νάουσας το 1934. Γλέντι στο σπίτι του γαμπρού, πριν πάνε να πάρουν τη νύφη. Στο χορό είναι πιασμένες ελεύθερες κοπέλες και πίσω τους τα «μπρατίμια» περιμένουν πάνω στα άλογα το γαμπρό για να ξεκινήσουν.



Αφού ο γαμπρός ξυριζόταν από τον κουρέα στην αυλή, έπαιρνε τη συγχώρεση από τον πατέρα του και στη συνέχεια τον οδηγούσαν σε ένα δωμάτιο του σπιτιού για να τον ντύσουν. Μόλις ντυνόταν ο γαμπρός έβγαινε στην πόρτα του σπιτιού του και πρώτα φιλούσε το χέρι του κουμπάρου, έπειτα των γονιών του και στη συνέχεια όλων των συγγενών. Τα άλογα που είχαν οι φίλοι του, ήταν όλα στολισμένα με καινούργιες σέλες και κιλίμια, τρεις δε από αυτούς είχαν δεμένα άσπρα μαντήλια με ένα κουλούρι και ένα παγούρι με κρασί. Το άλογο του γαμπρού το κρατούσε ένα μικρό παιδί από το χαλινάρι και πριν ξεκινήσει ο γαμπρός, έσπαζε πάνω στο κεφάλι του, το κουλούρι στα δύο, το δεξί κομμάτι το έδινε μπροστά και το αριστερό πίσω.

Πήγαιναν λοιπόν, όλοι μαζί στη νύφη για να την πάρουν και να την πάνε στην εκκλησία. Όταν η νύφη έβγαινε στο κατώφλι του σπιτιού της, τα όργανα έπαιζαν ένα λυπητερό σκοπό την Γκουβάνα. Έκανε αργά και με κλάματα 3 φορές το σταυρό της, έπειτα έσπαγε ένα καρβέλι στα δύο και το μισό το έδινε πίσω, για την παλιά της ζωή και το άλλο μισό μπροστά της, για την καινούργια ζωή που άρχιζε. Στη συνέχεια αποχαιρετούσε τους συγγενείς της. Φιλούσε το χέρι όλων των περευρισκομένων, ακόμα και των μικρών παιδιών και δεχόταν αγκαλιές, φιλιά και φλουριά που τα καρφίτσωναν στην τραχηλιά της.

Στη συνέχεια η νύφη ανεβαίνει στο άλογο που είναι στολισμένο και με τη συνοδεία μουσικής φτάνουν όλοι μπροστά στην εκκλησία. Εκεί ο γαμπρός δίνει στην νύφη να κρατήσει ένα μικρό αγοράκι, το οποίο φιλάει σταυρωτά. Όταν τελείωνε η στέψη, με τα όργανα και όλο τον κόσμο που τους συνόδευε, πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού. Η νύφη μόλις έφτανε μπρος στη σκάλα του σπιτιού κατέβαινε από το άλογο με τη βοήθεια του πεθερού της, δώριζε στον πεθερό και την πεθερά της και αυτοί της έδιναν να πιει κρασί. Έμπαινε στο σπίτι με το δεξί πόδι και έπειτα, με μια κανάτα κρασί, κερνούσε όλους όσους θα έμπαιναν στο σπίτι. Αφού ξεκουραζόταν λιγάκι, η πεθερά της, της έδινε να δαγκώσει ένα λουκούμι για να είναι γλυκιά, αφού πρώτα την παίδευε τραβώντας το μπρος – πίσω. Μετά, κατέβαινε στην αυλή και χόρευε με το σόι του γαμπρού.

Οι χοροί που χορευόταν σχεδόν σε όλα τα χωριά του κάμπου της Νάουσας ήταν : Συρτοί χοροί (σε ρυθμό 7/8 και 11/16). Γκάϊντα (σε ρυθμό 2/4), χορεύονταν από τους άντρες πιασμένους από τους ώμους, στην αρχή αργά και μετά γρήγορα, καταλήγοντας σε αυτοσχεδιασμούς του πρώτου χορευτή. Μάρενα (σε ρυθμό 11/16), χορευόταν σε ξεχωριστούς ομόκεντρους κύκλους από τους άντρες και τις γυναίκες. Πολλές φορές οι ηλικιωμένες σχημάτιζαν και τρίτο κύκλο. Ο χορός στην αρχή είναι αργός (με βαριά πατήματα όπως τον αναφέρουν κάποιοι παλιοί) και στη συνέχεια γίνεται γρήγορος και ενθουσιώδης. Στάνκενα (σε ρυθμό 11/16), έχει συγκεκριμένο τραγούδι, το οποίο συναντούμε σε πολλές παραλλαγές γρήγορες και αργές. Στην αργή εκδοχή του χορεύεται όπως και η Μάρενα, ενώ στη γρήγορη ως συρτός. Ράϊκο κοκοράϊκο (σε ρυθμό 2/4), εύθυμος χορός και πολύ αγαπητός σε όλα τα χωριά της περιοχής. Γιαντσίτσκα (σε ρυθμό 7/8), ιδιαίτερος χορός ως προς το ύφος, που χορεύονταν κυρίως στην Επισκοπή και τη Μαρίνα. Μακεδονία ξακουστή (σε ρυθμό 2/4), ο γνωστός χορός που διαδόθηκε στην εκπαίδευση στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα και μετέπειτα. Τσουράπια (σε ρυθμό 9/8), εύθυμος χορός που από τα στιχάκια με τα οποία χορευόταν δείχνει να είναι παιδικός. Πόποβα κέρκα (παπαδοκόρη, σε ρυθμό 2/4). Μπαϊτούσκα (σε ρυθμό 2/4), σε παραλλαγή Μακεδονίτικη. Καρατζόβα, (σε ρυθμό 2/4), αργός γυναικείος χορός που στο τέλος γίνεται γρήγορος. Ζαβλιτσένα (σε ρυθμό 7/8), χορός που έχει την ίδια μελωδία με το χορό 45 της Νάουσας, αλλά διαφορετικά βήματα και ύφος. Πουσιντνίτσα, (σε ρυθμό 15/16) χορός της Έδεσσας πολύ αγαπητός και στα χωριά του κάμπου της Νάουσας. Αέρας να φυσήξει, (βέταρ ντα πουντούϊνε, σε ρυθμό 11/16), σκοπός που χορευόταν είτε ως Συρτός είτε ως μια παραλλαγή της Μάρενας. Πατρούνινο (σε ρυθμό 11/16). Τικφέσκο ή Τικφέσκινο (σε ρυθμό 2/4). Σίρε, σίρε (σε ρυθμό 7/8). Οι οξυές ανθίζουν (σε ρυθμό 11/16). Νιζάμικος (Νιζάμσκι σε ρυθμό 2/4)), χορός διαφορετικός από της Νάουσας.

Όπως κάθε γωνιά της Ελλάδας, έτσι και η Τήνος έχει τα δικά της έθιµα, τα οποία οι φορείς και οι κάτοικοί της φροντίζουν να τα διατηρούν µέχρι σήµερα. Ο επισκέπτης, λοιπόν, του νησιού θα έχει την ευκαιρία να τα γνωρίσει από κοντά και να βιώσει αυτές τις ξεχωριστές παραδόσεις αποκτώντας καινούργιες εµπειρίες.

Τα κάλαντα, ο τηνιακός γάµος, η βεγγέρα, η ντόπια µουσική είναι ορισµένα από τα χαρακτηριστικά της τηνιακής κληρονοµιάς.

ΤΗΝΙΑΚΟΣ

ΓΑΜΟΣ

Ο γάµος είναι µια θρησκευτική τελετή αλλά και πολιτιστική έκφραση, εφόσον, εκτός από το µυστήριο, µε το γάµο διαιωνίζονται και τοπικές παραδόσεις. Στην Τήνο τελείται µε την ίδια διαδικασία και στα δυο δόγµατα, ορθόδοξο και καθολικό. Μέρες πριν, κοπέλες συγγενείς των µελλονύµφων γυρίζουν τα σπίτια του ίδιου του χωριού αλλά και των γύρω χωριών και καλούν στο γάµο. Την ίδια µέρα, ο κουρέας του χωριού ή κάποιος σχετικός, πηγαίνει στο σπίτι του γαµπρού για να τον κουρέψει και να τον ξυρίσει. Οι νέοι έρχονται να τον ντύσουν και ταυτόχρονα ρίχνουν τουφεκιές. Οι νέες πάλι, πηγαίνουν στο σπίτι της νύφης, για να την ντύσουν. Ξεκινά ποµπή µε τα λαϊκά όργανα (βιολί, λαούτο) µπροστά παίζοντας γαµήλιους σκοπούς και πίσω ο γαµπρός (παλαιότερα πάνω σε άλογο ή µουλάρι) µε την οικογένειά του, τους συγγενείς και καλεσµένους να ακολουθούν. Το ίδιο συµβαίνει και µε τη νύφη που πηγαίνει στην εκκλησία µε την ίδια συνοδεία και στο προαύλιο συναντιέται µε το γαµπρό και µπαίνουν µέσα στο ναό. Ακολουθεί η θρησκευτική τελετή και µετά πάλι η ποµπή. Μπροστά τα όργανα παίζοντας γαµήλια εµβατήρια (Μαρς), πίσω νεόνυµφοι, γονείς, κουµπάροι και όλοι οι άλλοι. Στο σπίτι περιµένει µεγάλη ετοιµασία τόσο σε γλυκίσµατα παραδοσιακά (αµυγδαλωτά, «ψαράκια», παστέλι, ξεροτήγανα), όσο και σε φαγητά. Παλαιότερα ο λαγός ήταν απαραίτητο πιάτο. Οι ευχές και τα «τραταρίσµατα» «δίνουν και παίρνουν». Όλοι κάθονται στο τραπέζι και στη συνέχεια τα όργανα αρχίζουν να παίζουν. Πρώτο το ζευγάρι «ανοίγει» το χορό µε «µπάλο», ενώ οι οργανοπαίκτες τραγουδούν αυτοσχέδια τραγούδια για το γαµπρό και τη νύφη, παινεύοντας τη λεβεντιά του γαµπρού και την οµορφιά της νύφης. Το γλέντι και το φαγοπότι συνεχίζεται ως το πρωί και παλαιότερα µέχρι το απόγευµα της εποµένης.

ΝΤΟΠΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΑ

Τα κατεξοχήν απαραίτητα µουσικά όργανα σε ένα τηνιακό γλέντι είναι το βιολί και το λαγούτο. Παλαιότερα συνηθισµένη ήταν και η τσαµπούνα , η οποία δυστυχώς σήµερα εκλείπει και οι τσαµπουνιέρηδες του νησιού είναι πλέον ελάχιστοι. Σε δεύτερη µοίρα έρχονται η κιθάρα, το ούτι, το µπουζούκι, το ακορντεόν και το κλαρίνο, τα οποία συνοδεύουν τα βασικά όργανα σε µεγάλες ενορχηστρώσεις. Οι πιο διαδεδοµένοι χοροί της Τήνου είναι ο µπάλος και ένα είδος ιδιόρρυθµου συρτού