ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΔΩΔΕΚΑΗΜΕΡΟΥ

Όνειρο του Δωδεκάμερου -Υλικό για εκπαιδευτικούς
Published by Βαγγέλης Οικονόμου January 11th, 2008 in Bιβλιοθήκη.



Η θεατρική παράσταση έργων που απευθύνονται σε μικρούς και μεγάλους έχει ως στόχο, πέρα από το καθαρά ψυχαγωγικό μέρος, να αποτελέσει και μια διαδικασία με εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Η φετινή παραγωγή του Κ.Θ.Β.Ε., το “Όνειρο του Δωδεκάμερου” έχει ως στόχο τη γνωριμία του παιδικού κοινού με την ελληνική παράδοση αλλά και με το έργο του πολύ σημαντικού λογοτέχνη και θεωρητικού, Γεώργιου Θεοτοκά. Για να επιτελέσει η συγκεκριμένη παράσταση τον εκπαιδευτικό της ρόλο αποτελεσματικότερα, κρίναμε σκόπιμη την παράθεση ορισμένων ενδοσχολικών δραστηριοτήτων που θα φέρουν τα παιδιά πιο κοντά στα σημαντικά θέματα που πραγματεύεται το έργο.

Παραθέτουμε, λοιπόν, ένα σύνολο δραστηριοτήτων, βασισμένο στα ουσιαστικότερα θέματα του έργου, το οποίο ευελπιστούμε να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια των εκπαιδευτικών.
Οι πρώτες δραστηριότητες απευθύνονται στις μεγαλύτερες τάξεις του δημοτικού (τετάρτη , πέμπτη και έκτη), ενώ οι δεύτερες απευθύνονται στις μικρότερες τάξεις (πρώτη, δευτέρα, τρίτη) και έχουν περισσότερο τη λογική θεατρικού παιχνιδιού.

Οι δραστηριότητες του πρώτου σχεδιασμού, είναι καλό να γίνουν πριν δουν τα παιδιά την παράσταση. Το να γνωρίζουν την ιστορία από πριν είναι πολύ χρήσιμο, γιατί θα μπορούν να την παρακολουθήσουν με την απαιτούμενη κριτική ματιά, ενώ παράλληλα θα διασκεδάζουν με τον τρόπο που επέλεξε να την παρουσιάσει ο σκηνοθέτης. Θα δουν πώς εξελίσσεται το έργο και ποιο είναι το τέλος του. Πώς το είχαν φανταστεί πριν το δουν; Τι τροπή έδωσαν οι ίδιοι στην ιστορία;

ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΟΣ
Η θεατρική παράσταση του Κ.Θ.Β.Ε. το Όνειρο του Δωδεκάμερου

ΥΠΟΘΕΣΗ (Για τον εκπαιδευτικό)
Η Κυρα-Καλή έχει μια κόρη τη Μαλάμω, την οποία υπεραγαπάει και υπερπροστατεύει. Μαζί τους όμως μένει και η παρακόρη της, η Πλούμπω, που είναι πιο όμορφη από τη Μαλάμω, και είναι κόρη του άντρα της. Η Πλούμπω κάνει όλες τις δουλειές του σπιτιού και η Κυρα-Καλή δεν είναι ποτέ ευχαριστημένη μαζί της. Συνεχώς τη μαλώνει και την αδικεί.
Βρισκόμαστε στις μέρες του Δωδεκάμερου. Οι καλικάντζαροι έχουν ανέβει στη γη και κάνουν ζημιές και σκανταλιές. Ο αρχηγός τους, ο Μαντρακούκος, βλέπει την Πλούμπω που κοιμάται μόνη της στην αυλή του σπιτιού και την ερωτεύεται. Μεταμφιέζεται και με δόλο καταφέρνει να πείσει την Κυρα-Καλή, να στείλει την Πλούμπω μόνη της το βράδυ στον μύλο. Εκεί μαζεύονται οι καλικάντζαροι και κατασπαράζουν όποιον άνθρωπο βρουν να τριγυρνάει. Η Κυρα-Καλή ελπίζει πως με αυτό τον τρόπο θα ξεφορτωθεί την παρακόρη της μια για πάντα.
Η Πλούμπω βρίσκεται μόνη στον μύλο ανάμεσα στους καλικάντζαρους. Αυτοί όμως δεν θέλουν να τη φάνε αλλά να την κάνουν βασίλισσά τους. Τότε αυτή, με πονηριά, τους ζητάει να της φέρουν χρυσαφικά και κοσμήματα. Μόλις της τα φέρουν, καταφέρνει και ξεφεύγει.
Όταν γυρνάει σπίτι, η Κυρα-Καλή συνειδητοποιεί ότι η Πλούμπω, δεν είναι μόνο πιο όμορφη από την Μαλάμω αλλά τώρα έχει γίνει και η πιο πλούσια κοπέλα του χωριού. Άρα θα μπορέσει να βρει τον καλύτερο άντρα για να παντρευτεί, ενώ η κόρη της μπορεί να μείνει για πάντα ανύπαντρη. Τότε παίρνει τη μεγάλη απόφαση να στείλει και τη Μαλάμω στον μύλο, για να ξεγελάσει τους καλικάντζαρους και να αποκτήσει και αυτή χρυσαφικά.
Η Μαλάμω πηγαίνει στον μύλο και οι καλικάντζαροι εμφανίζονται γύρω της. Καταλαβαίνουν την πονηριά της και ετοιμάζονται να την κατασπαράξουν. Τότε εμφανίζεται ο Αρχάγγελος Μιχαήλ και τη σώζει.
Η Κυρα-Καλή μετανιώνει για ότι έκανε. Ζητάει συγχώρεση από τον Αρχάγγελο για τη συμπεριφορά της απέναντι στην Πλούμπω. Ο Αρχάγγελος τη συγχωρεί και βοηθάει τα δυο κορίτσια να βρουν από έναν άντρα για να παντρευτούν.

Ο Γ. Θεοτοκάς αποφασίζει να γράψει αυτό το θεατρικό έργο το 1943, σε μια δύσκολη εποχή για την Ελλάδα και τους Έλληνες. Έτσι αποφασίζει να αντλήσει το υλικό του, από δημοτικά τραγούδια, θρύλους, λαϊκά παραμύθια και στοιχεία της θρησκευτικής μας παράδοσης.

ΕΝΑΡΞΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ

Οδηγίες πριν από την έναρξη των δραστηριοτήτων. Από την πλευρά των εκπαιδευτικών είναι σημαντική η διάθεση ενασχόλησης με την παρακάτω διαδικασία, καθώς επίσης και η οργάνωση-συγκέντρωση των υλικών που χρειάζονται για τις δραστηριότητες (χαρτιά, μολύβια, μαρκαδόροι κ.α.).

Για να ξεκινήσουν οι δραστηριότητες, θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να εισάγουμε τα παιδιά στην όλη διαδικασία με μια μικρή τροποποίηση του χώρου. Ο δάσκαλος και τα παιδιά μετακινούν τα θρανία στην άκρη και τοποθετούν τις καρέκλες κυκλικά. Όλοι οι μαθητές κάθονται στις καρέκλες μαζί με τον δάσκαλο, ο οποίος εξηγεί στα παιδιά ότι πρόκειται να παίξουνε ένα παιχνίδι που σχετίζεται με την παράσταση που θα παρακολουθήσουν στο Κρατικό Θέατρο. Ο δάσκαλος, με φιλικό τρόπο, πρέπει να κάνει σαφές στα παιδιά, ότι η διαδικασία που ακολουθεί, για να επιτύχει, χρειάζεται τη διάθεση και την όρεξή τους για συμμετοχή. Αν τα παιδιά δεν ενδιαφέρονται, καλύτερα να μην ξεκινήσει οποιαδήποτε δραστηριότητα από τις παρακάτω.

ΠΡΩΤΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ (για τις μεγάλες τάξεις του δημοτικού)

Πριν από την παράσταση
1. Ο δάσκαλος εξηγεί στα παιδιά τι είναι το Δωδεκάμερο. Μπορεί να χρησιμοποιήσει την προτεινόμενη αφήγηση ή επίσης να αναπαράγει το ίδιο νόημα με τον τρόπο που επιθυμεί αυτός:«Το Δωδεκάμερο είναι το διάστημα από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι τις 5 Ιανουαρίου. Οι άνθρωποι παλιότερα πίστευαν ότι τις νύχτες του Δωδεκάμερου, οι καλικάντζαροι ξετρυπώνουν από τη γη και τριγυρνάνε ανάμεσα στους ανθρώπους, κάνοντας σκανταλιές. Τρώνε τα γλυκά από τα σπίτια, κάνουν ζημιές και όταν βρουν έναν άνθρωπο να τριγυρνάει μόνος του το βράδυ, τον αρπάζουνε και αρχίζουν να χορεύουν μαζί του, μέχρι να λιποθυμήσει από τις στροφές. Εσείς γνωρίζετε τι είναι οι καλικάντζαροι; Ξέρετε με τι μοιάζουν;»
2. Ο δάσκαλος βάζει ένα μεγάλο χαρτόνι στο πάτωμα, στη μέση του κύκλου, και ρίχνει πάνω πολλούς μαρκαδόρους. «Τώρα ζωγραφίστε όλοι μαζί πώς φαντάζεστε ότι είναι οι καλικάντζαροι» Τα παιδιά αρχίζουν να ζωγραφίζουν. Ή θα κάνουν έναν καλικάντζαρο τεράστιο όλα μαζί, ή το χαρτί θα γεμίσει καλικαντζαράκια. Όσο τα παιδιά ζωγραφίζουν, καλό θα ήταν ο δάσκαλος να τους βάλει χαμηλά μια μουσική ρυθμική και λίγο μυστηριακή που να θυμίζει την ατμόσφαιρα των καλικαντζάρων. Όταν η ζωγραφιά φτάνει προς το τέλος της, ο δάσκαλος λέει: «Και τώρα σιγά σιγά σηκωθείτε. Η ζωγραφιά ζωντανεύει και γίνεστε εσείς οι καλικάντζαροι που χορεύετε τον χορό των καλικαντζάρων. Όταν κλείσω τη μουσική, θα σταματήσετε απότομα στη θέση που είστε και θα μείνετε παγωμένοι.» Ο δάσκαλος δυναμώνει τη μουσική και τα παιδιά χορεύουν στην αίθουσα. Μετά από λίγη ώρα κλείνει τη μουσική και τα παιδιά ακινητοποιούνται. Ύστερα κάθονται όλοι μαζί πάλι στον κύκλο.
3. Μόλις καθίσουν όλοι πάλι στις καρέκλες ο δάσκαλος αρχίζει την αφήγηση του λαϊκού παραμυθιού.
4. «Μια φορά και έναν καιρό ζούσε σ’ ένα χωριό η Κυρα-Καλή με την κόρη της τη Μαλάμω. Η Κυρα-Καλή την υπεραγαπούσε και την προστάτευε. Δεν ήθελε να την κουράζει και να την στεναχωρεί. Το μόνο που ήθελε ήταν να βοηθήσει την κόρη της να καλοπαντρευτεί. Στο σπίτι τους όμως μεγάλωνε και η Πλούμπω. Η Πλούμπω ήταν παρακόρη της Κυρα-Καλής. Πιο συγκεκριμένα ήταν κόρη του άντρα της. Η Πλούμπω ήταν πιο όμορφη από τη Μαλάμω. Ήταν η πιο όμορφη στο χωριό και σε άλλα δέκα χωριά γύρω. Η Κυρα-Καλή την έβαζε να κάνει όλες τις δουλειές του σπιτιού. Ποτέ όμως δεν ήταν ευχαριστημένη από το αποτέλεσμα και έβρισκε διαρκώς αφορμές να την κατσαδιάζει».
Ο δάσκαλος σταματάει τη διήγηση και ρωτάει τα παιδιά αν γνωρίζουν κάποιο άλλο παραμύθι που να έχει παρόμοιο μοτίβο: Αυτό της αδικημένης παρακόρης με την μητριά. Αφήνει τα παιδιά να σκεφτούν και να πουν τις ιδέες τους. Αν τα παιδιά δεν προτείνουν κάτι, ο δάσκαλος τους φέρνει το παράδειγμα της Σταχτοπούτας. Στη συνέχεια στρέφει τη συζήτηση πάνω στο θέμα της αδικίας. «Τι κοινό έχει λοιπόν η Πλούμπω με τη Σταχτοπούτα; Είναι και οι δύο αδικημένες από μια μητριά». Τι είναι αδικία; Έχει νιώσει κανείς από τα παιδιά αδικία; Πότε και γιατί; Αν κάποιος είναι αδικημένος σημαίνει ότι είναι και καλός; Πώς καταλαβαίνουμε αν κάποιος είναι καλός; Και τι σημαίνει να είναι κανείς καλός;. Αυτές οι ερωτήσεις δεν είναι απαραίτητο να τεθούν όλες. Είναι θέματα για συζήτηση που δίνουν στα παιδιά τη δυνατότητα να σκεφτούν και να αναπτύξουν τις απόψεις τους. Όλα αυτά τα ερωτήματα θα γίνουν με μορφή συζήτησης και θα εξελιχθούν σ’ ένα βαθμό ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των παιδιών.
5. Ο δάσκαλος συνεχίζει την αφήγηση του παραμυθιού:
6. «Στις μέρες του Δωδεκάμερου, οι καλικάντζαροι ανέβηκαν στη γη και άρχισαν να κάνουν τις καθιερωμένες τους ζημιές και σκανταλιές. Ο αρχηγός τους, ο Μαντρακούκος, ένα πρωινό, είδε την Πλούμπω να κοιμάται μόνη της στην αυλή του σπιτιού και την ερωτεύτηκε. Αποφάσισε λοιπόν να την παντρευτεί και να την κάνει βασίλισσα των καλικαντζάρων. Μεταμφιέστηκε σε πραματευτής και με δόλο κατάφερε να πείσει την Κυρα-Καλή, να στείλει την Πλούμπω μόνη της το βράδυ στον μύλο. Στον μύλο μαζεύονται κάθε χρόνο οι καλικάντζαροι και κατασπαράζουν όποιον άνθρωπο βρουν να τριγυρνάει. Η Κυρα-Καλή αποφάσισε να τη στείλει γιατί πίστεψε ότι με αυτό τον τρόπο θα ξεφορτωθεί την παρακόρη της μια για πάντα.
Η Πλούμπω βρέθηκε λοιπόν, μόνη στον μύλο ανάμεσα στους καλικάντζαρους. Αυτοί όμως της αποκάλυψαν ότι ήθελαν να την κάνουν βασίλισσά τους. Τότε αυτή, με πονηριά, τους ζήτησε να της φέρουν χρυσαφικά και κοσμήματα. Όταν οι καλικάντζαροι της τα έφεραν, η Πλούμπω τους ζήτησε, μια πράσινη αλεπού. Μόλις οι καλικάντζαροι πήγαν να ψάξουν για την αλεπού, η Πλούμπω πήρε τα χρυσαφικά και γύρισε σπίτι της.»
Ο δάσκαλος αφήνει να ακούσει τα πρώτα σχόλια των παιδιών. Ποια άλλα παραμύθια γνωρίζουν που ο καλός στο τέλος δικαιώνεται; Με ποιο τρόπο δικαιώνεται συνήθως; Μήπως η ανταμοιβή του είναι υλική; Συνήθως είναι υλική ή συναισθηματική; Τι πιστεύουν τα παιδιά; Αν είναι υλική, γιατί πιστεύουν ότι συμβαίνει αυτό; Με τον ίδιο τρόπο, όπως και προηγουμένως, ο δάσκαλος αφήνει τη συζήτηση να εξελιχθεί ενσωματώνοντας, στο βαθμό που του επιτρέπουν τα ενδιαφέροντα των παιδιών, τους παραπάνω προβληματισμούς.
7. Η αφήγηση του παραμυθιού συνεχίζεται:
8. «Όταν η Πλούμπω γύρισε σπίτι, η Κυρα-Καλή συνειδητοποίησε ότι η παρακόρη της δεν ήταν μόνο πιο όμορφη από τη Μαλάμω, αλλά τώρα είχε γίνει και η πιο πλούσια κοπέλα του χωριού. Άρα θα μπορούσε να βρει τον καλύτερο άντρα για να παντρευτεί, ενώ η κόρη της ίσως έμενε για πάντα ανύπαντρη. Τότε πήρε τη μεγάλη απόφαση να στείλει και τη Μαλάμω στον μύλο, για να ξεγελάσει τους καλικάντζαρους και να αποκτήσει και αυτή χρυσαφικά. Η Μαλάμω έκανε αυτό που της είπε η μητέρα της και πήγε και αυτή στον μύλο. Προσπάθησε να χρησιμοποιήσει όλη τη γοητεία και την πονηριά της μόλις είδε τους καλικάντζαρους να εμφανίζονται μπροστά της. Οι καλικάντζαροι όμως κατάλαβαν αμέσως τα σχέδιά της και άρχισαν να ετοιμάζονται για να την κατασπαράξουν.»
Πάλι ακούγονται τα σχόλια των παιδιών. Ο δάσκαλος ρωτάει τα παιδιά τι πιστεύουν ότι συμβαίνει συνήθως στα παραμύθια; Η αδικία τιμωρείται; Με ποιο τρόπο; Ποια παραμύθια γνωρίζουν που στο τέλος η αδικία τιμωρείται; (Ο δάσκαλος μπορεί να έχει υπ’ όψιν του το παραμύθι Οι Δώδεκα Μήνες σε περίπτωση που τα παιδιά δεν έχουν να προτείνουν κάποιο άλλο.) Ο δάσκαλος ζητάει από τα παιδιά να σκεφτούν ποιο πιστεύουν ότι θα είναι το τέλος αυτού του παραμυθιού. Τι επρόκειτο να συμβεί στη Μαλάμω;
9. Ο δάσκαλος λέει στα παιδιά να χωριστούν σε ομάδες και να δημιουργήσουν σκηνές με το πώς φαντάζονται το τέλος του παραμυθιού. Τα παιδιά δημιουργούν τις σκηνές και μετά κάθε ομάδα παρουσιάζει στις άλλες τη σκηνή που έφτιαξε.

Στο τέλος των δραστηριοτήτων ο δάσκαλος δεν αποκαλύπτει στα παιδιά το τέλος του έργου. Καλό θα ήταν να τους εξηγήσει ότι η παράσταση που θα δούνε βασίζεται στο παραπάνω παραμύθι, αλλά τόσο ο συγγραφέας του έργου όσο και ο σκηνοθέτης έχουν δημιουργήσει πολλές αλλαγές και ανατροπές στην ιστορία που θα είχε ενδιαφέρον να τις παρακολουθήσουν και να σκεφτούν πάνω σε αυτές.

Μετά την παράσταση
Αφού τα παιδιά παρακολουθήσουν την παράσταση και δουν το τέλος του έργου, μπορεί να γίνει μια συζήτηση για το πως αντιμετώπισαν το ζήτημα της θεϊκής παρέμβασης. Τι επιλογές είχαν κάνει στη δική τους εκδοχή τα παιδιά; Πώς αντιδρούν στην ιδέα της θεϊκής παρέμβασης; Τι αντιλήψεις έχουν σχετικά με την ιδέα ενός παρεμβατικού Θεού; Πόσο πειστική ήταν γι’ αυτούς η λύση που έδωσε ο συγγραφέας του έργου; Τι γνώμη έχουν τα παιδιά για το ζήτημα της συγχώρεσης; Πρέπει οι άνθρωποι να συγχωρούν; Είναι καλό να δίνουμε μια δεύτερη ευκαιρία στους ανθρώπους που μας έβλαψαν;

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ (για τις μικρές τάξεις του δημοτικού)
1. Ο δάσκαλος εξηγεί στα παιδιά τι είναι το Δωδεκάμερο. Μπορεί να χρησιμοποιήσει την προτεινόμενη αφήγηση ή επίσης να αναπαράγει το ίδιο νόημα με τον τρόπο που επιθυμεί αυτός:
«Το Δωδεκάμερο είναι το διάστημα από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι τις 5 Ιανουαρίου. Οι άνθρωποι παλιότερα πίστευαν ότι τις νύχτες του Δωδεκάμερου, οι καλικάντζαροι ξετρυπώνουν από τη γη και τριγυρνάνε ανάμεσα στους ανθρώπους, κάνοντας σκανταλιές. Τρώνε τα γλυκά από τα σπίτια, κάνουν ζημιές και όταν βρουν έναν άνθρωπο να τριγυρνάει μόνος του το βράδυ, τον αρπάζουνε και αρχίζουν να χορεύουν μαζί του μέχρι να λιποθυμήσει από τις στροφές. Εσείς γνωρίζεται τι είναι οι καλικάντζαροι; Ξέρετε με τι μοιάζουν;»
2. Ο δάσκαλος βάζει ένα μεγάλο χαρτόνι στο πάτωμα, στη μέση του κύκλου, και ρίχνει πάνω πολλούς μαρκαδόρους. «Τώρα ζωγραφίστε όλοι μαζί πώς φαντάζεστε ότι είναι οι καλικάντζαροι» Τα παιδιά αρχίζουν να ζωγραφίζουν. Ή θα κάνουν έναν καλικάντζαρο τεράστιο όλα μαζί, ή το χαρτί θα γεμίσει καλικαντζαράκια. Όσο τα παιδιά ζωγραφίζουν, καλό θα ήταν ο δάσκαλος να τους βάλει χαμηλά μια μουσική ρυθμική και λίγο μυστηριακή που θα θυμίζει την ατμόσφαιρα των καλικαντζάρων. Όταν η ζωγραφιά φτάνει προς το τέλος της, ο δάσκαλος λέει: «Και τώρα σιγά σιγά σηκωθείτε. Η ζωγραφιά ζωντανεύει και γίνεστε εσείς οι καλικάντζαροι που χορεύετε τον χορό των καλικαντζάρων. Όταν κλείσω τη μουσική, θα σταματήσετε απότομα στη θέση που είστε και θα μείνετε παγωμένοι.» Ο δάσκαλος δυναμώνει τη μουσική και τα παιδιά χορεύουν στην αίθουσα. Μετά από λίγη ώρα κλείνει τη μουσική και τα παιδιά ακινητοποιούνται. Ύστερα κάθονται όλοι μαζί πάλι στον κύκλο.
3. Μόλις καθίσουν τα παιδιά στις καρέκλες, ο δάσκαλος τους ζητάει να διηγηθούν τι ιστορίες ξέρουν για τους καλικάντζαρους. Αν τα παιδιά δεν γνωρίζουν καμία, τα ρωτάει μήπως ξέρουν ιστορίες με ξωτικά. Αφού τα παιδιά μιλήσουν ο δάσκαλος τους λέει:
4. «Οι καλικάντζαροι ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τα ξωτικά, τα παγανά, τους νάνους και τις νεράϊδες. Όλα αυτά είναι όντα που κατοικούν στη φαντασία μας και οι άνθρωποι σε κάθε χώρα δημιουργούν παραμύθια και ιστορίες με αυτά. Άλλα είναι καλά και άλλα κάνουν κακό στους ανθρώπους. Εμάς όμως μας ενδιαφέρουν οι καλικάντζαροι που είναι στοιχείο της δικής μας λαϊκής παράδοσης. Αυτοί όλο το χρόνο είναι κάτω από τη γη και πριονίζουν ένα τεράστιο δέντρο που στα κλαδιά του στηρίζεται η γη. Κάθε χρόνο όταν το δέντρο ετοιμάζεται να πέσει, ανεβαίνουν στη γη, επειδή τα νερά είναι αβάπτιστα, και κάθονται μέχρι την ημέρα των Φώτων και κάνουν ζαβολιές στα σπίτια. Όταν ξανακατεβούν για να συνεχίσουν το πριόνισμα, το δέντρο έχει θρέψει και οι καλικάντζαροι ξεκινούν πάλι από την αρχή. Θα χωριστούμε τώρα σε ομάδες για να τους γνωρίσουμε καλύτερα.»
Ο δάσκαλος έχει ένα σακουλάκι με μικρά χρωματιστά χαρτάκια. Το κάθε παιδί παίρνει από ένα χαρτάκι. Στο τέλος δημιουργούνται οι ομάδες ανάλογα με το χρώμα που έχουν τα παιδιά. (Για παράδειγμα η κόκκινη, η μπλε και η κίτρινη ομάδα). Ο δάσκαλος λέει στα παιδιά: «τώρα η κάθε ομάδα θα βρει ένα τρόπο να δείξει στους άλλους πως περπατάνε οι καλικάντζαροι». Τα παιδιά σκέφτονται ανά ομάδες και όταν αποφασίσουν παρουσιάζουν κάθε μια ομάδα το περπάτημα των καλικάντζαρων με τη συνοδεία μιας μουσικής που έχει διαλέξει ο δάσκαλος.
5. Ο δάσκαλος μαζεύει τα παιδιά όρθια σε ένα κύκλο. Τους λέει «Τώρα θα δούμε τι ήχους κάνουν οι καλικάντζαροι. Καθένας από σας θα κάνει με τη σειρά, έναν ήχο με το στόμα του, που θα τον έκανε και ένας καλικάντζαρος. Στο τέλος θα ακούσουμε τη γλώσσα των καλικαντζάρων». Αν τα παιδιά ντρέπονται, θα μπορούσε να ξεκινήσει ο δάσκαλος. Μπορεί για παράδειγμα να σφυρίξει ή να χτυπήσει παλαμάκια. Μόλις όλα τα παιδιά του κύκλου, ένα - ένα κάνουν αυτό που τους ζητήθηκε, στο τέλος ο δάσκαλος τους λέει: «Τώρα όλοι μαζί θα κάνουμε παράλληλα, ότι ήχους διαλέξαμε».
6. Ενώ τα παιδιά κάνουν τους ήχους, ο δάσκαλος χωρίς να τα διακόψει, τους λέει «Και τώρα περπατήστε στο χώρο όπως οι καλικάντζαροι κάνοντας τους ήχους που διαλέξατε. Όταν χτυπήσω παλαμάκια θα σταματήσετε ακίνητοι στη θέση που είστε». Τα παιδιά περπατάνε στον χώρο κάνοντας τους ήχους. Ο δάσκαλος χτυπάει παλαμάκια. Τα παιδιά ακινητοποιούνται. Ο δάσκαλος τους λέει: «Ελπίζω να γνωρίσατε καλά σήμερα τους καλικάντζαρους. Αν κάποιος σας ρωτήσει τι είναι και με τι μοιάζουν, από σήμερα θα μπορείτε να του απαντήσετε».

(Από δελτίο τύπου του Κ.Θ.Β.Ε.)